Ilustrita Vortaro de Esperanto

Ilustrita Vortaro de Esperanto, kun bazo seslingva kaj etimologia de ĉiu radikvorto - 50.000 vortoj grandparte ilustritaj. Unua volumo A-K. De Francisko Azorin (t.e. Francisco Azorin Izquierdo), Mexico (Meksikurbo): Ed. Stylo 1955, XI, 642 p. (dua parto ne publikigita) estas la unua ilustrita difinvortaro de Esperanto.

Ekesto

Kiam post la dua mondmilito evidentiĝis ke SAT ne intencas eldoni novan Plenan Vortaron (1a eld. de 1930), meksika kunlaborinto, Francisco Azorín, grupigis ĉirkaŭ si ses spertajn Esperantistojn por plene reverki ĝin. Unuarigarde la vortaro superas ĉiujn aliajn difinvortarojn aperintajn pli frue. Preso kaj bindo estas tute profesiaj. La amplekso superas tiun de PV. La vortklarigaj ilustraĵoj troviĝas apud la vortaraj artikoloj kaj ne nur librofine kiel en Plena Ilustrita Vortaro (PIV) de 1970. Nur preskaŭ 50 jarojn post la vortaro de Azorín la Nova Plena Ilustrita Vortaro (PIV2) atingis tiun staton en 2002. La Azorín-vortaro jam enhavas etimologiajn indikojn de la Esperantaj radikoj, eco mankanta ĝis hodiaŭ en PIV2. Ĝi enhavas indikojn pri Fundamentaj vortoj kaj tiuj el la Oficialaj Aldonoj. Multaj difinoj estas taŭgaj, multaj apliko-ekzemploj trafaj.

La titol-paĝo indikas: "kontrolita de kompetentaj, diversfakaj kunlaborantoj diversnaciaj: portugala, Elisa Caetano; itala, Mirza Marchesi; franca, Charles Chamotte; germana J.F. Berger; rusa, F.A. Postnikov; usona D.R. Broadribb, k.a.". Eble tiu indiko ne spegulas la veran situacion, eble Azorín ignoris konsilojn aŭ avertojn de la kontrolistoj. Ĉiuokaze malgraŭ tiu skipo la lingvaĵo (parte) tiel forte disiĝas de la norma Esperanto, ke la kritiko preskaŭ unuanime estis malfavorega.

Historiaj kritikoj

Jen ekzemple Ebbe Vilborg en la numero de februaro kaj marto 1956 de "La Espero" (Svedio) skribis sub la titolo "Plena Misvortaro": "... Tamen tiu ĉi libro, jam kiam oni unue trafoliumas ĝin, prezentas tiel multajn strangaĵojn, ke averto pri ĝi estas konsilinda. ... Multaj sendube nomos ĝin atenco kontraŭ la zamenhofa lingvo; mi preferas nomi ĝin atenco kontraŭ nespertaj komencantoj, kiuj ne scias apartigi la uzeblan for de la malaprobinda. ... Mi komencis per averto pri la libro; mi finas per malrekomendo de ĝi ...".

Simile William Auld en la revuo Esperanto de aprilo 1956 juĝis: "monstraĵo", "fundamenta danĝero", "nepre malrekomendinda", "rekomendas al la esperantistoj, ke ili ne aĉetu ĝin".

Kaj samspece ankoraŭ Berger, Conterno, Solzbacher, Waringhien k.a.

Fine la tiama prezidanto de la Akademio de Esperanto, J.R.G. Isbrücker, publikigis "Oficialan Informon" n-ron 22 de Marto 1956 kun "Deklaro de la Akademio pri Ilustrita Vortaro de Esperanto", kiu i.a. tekstas: "[la Akademio] deklaras, ke tiu vortaro atencas al la netuŝebla Fundamento de la lingvo kaj al la tradicio registrita en la Oficialaj Aldonoj, sekve ke ĝi ne prezentas la veran staton de Esperanto."

La Ilustrita Vortaro de Esperanto en perspektivo de 2008

Probable nelaste pro tiuj kritikoj, la vortaro restis kiel nur la unua volumo, kun A-K. La dua parto neniam estis publikigita. Estas granda domaĝo, ja tragedio de la Esperanta leksikografio, ke tiom da personaj kaj financaj investoj restis vanaj kaj ke la Esperantistoj devis atendi pliajn 15 jarojn ĝis (ne jam vere ilustrita) Plena Ilustrita Vortaro en 1970. Por hodiaŭaj Esperantistoj ankoraŭ validas la juĝo de Solzbacher (Amerika Esperantisto jan./feb. 1956, p. 22-26): "... la verko ankaŭ enhavas multe da bona kaj valora materialo ... Sed la trezoroj estas tiel miksitaj kun fuŝaĵoj kaj konfuzaj klarigoj, ke estas malfacile ellavi la oron el la sablo ..."

Recenzoj

„ Jen plaĉa libro, vere utila, kun bonaspekta prezento kaj riĉa enhavo; kun originalaj desegnaĵoj kaj bildoj laŭcelaj. Verko taŭga por ĉiu esperantisto, sed precipe por la lingvistoj, verko kies freŝegan, ĵusbakitan unuan volumon mi foliumas de antaŭ kelkaj tagoj. La eldono de tiel ampleksa verko estas brava entrepreno, pro ĝia multekoste en la nuntempaj cirkonstancoj, kaj pro tio ke, kuraĝe, sed logike, oni kreis kaj enmetis pli ol mil radikojn, kiuj kune kun la tuto de Plena Vortaro kaj Suplemento kaj 50.000 kunmetitaĵoj — en tute ĉirkaŭ 60.000 vortoj— , ĉiu kun sia difino, simile al nacilingvaj vortaroj, konsistigos la enhavon do la du volumoj de la verko. Por tia grandega tasko, la aŭtoro kunigis al sia laboro tiujn de diversnaciaj kaj diversfakaj kunlaborantoj, por doni al la verko plejeblan perfektecon kaj internaciecon. Tiel, kun bazo seslingva — foje 7/9— kaj etimologia, apud ĉiu radikvorto oni metas ĝian tradukon aŭ pli similan samdevenan vorton, escepte en vortoj science oficialaj, kies internacieco estas konata de ĉiu instruitulo. Malgraŭ ĝia amplekso, vera enciklopedio, la aŭtoro ne vantas diri, ke la Vortaro estas plena, tutkompleta, ĉar verdire, vortaro, eĉ la plej ampleksa, neniam estos plena kaj kompleta, kaj tial ke la senĉesa progresado de Scienco, Tekniko kaj Beletro postulas multfoje krei novajn radikojn, E speranto, vivanta lingvo, ne povas stagni, sed evolui samtakte, tra natura kaj rekta vojo. La multaj teknikismoj enmetitaj, klare diras la aŭtoro, «ne celas anstataŭigi la neprajn fakajn terminarojn, sed iel helpi al transiro de nia romantika periodo al scienca epoko». La desegnaĵoj agrable okultrafas kaj multe utilas, ĉar ili ne celas nur ornami la verkon, sed esprimi kunrilatajn ideojn kaj faciligi la komprenon de ajna difino. Ekzemple: apud banderill [tiel], tipa desegnaĵo montras, pli klare ol la plej ĝusta ekspliko, kiel banderilisto najlas aŭ kroĉas paron de banderiloj al taŭro. Ĉe diagramo de dento oni povas facile kompreni kie kuŝas la dentaj emajlo, eburo, cemento, pulpo, krono, cerviko, radiko, kc. Ĉu necesaj ĉiuj novaĵoj? Mi, pigmea esperantisto, ne kuraĝas opinii pri tio, kaj, malpli, post la uragano okazigita de Suplemento. Sendube, la apero de la Azorica Vortaro, kvankam admirinda verko, okazigos bruegan fulmotondron, ĉar ĝi ŝajnas iomete revolucia, sed, certe, post la diskutoj naskiĝos io utila por solvi la multegajn malfacilaĵojn, sin prezentantajn al la kuraĝulo, kiu riskis preni sur sin la taskon aranĝi vortaron. El la multaj vortoj sentantaj dubojn kaj dornoplenigantaj la longan vojon, jen kelkaj specimenoj: Unue mi mencias la. nutrivan vorton «garbanzo» (H) (I), Cicer sativa (L); laŭ V, kikero; laŭ A, cicero (en kvar sencoj, botanike, historie, literature kaj tipografie); en PV oni legas la vorton cicero, sed nur por la tipografia senco. Absorbi: en PV nur mensa senco; en A krome la fizika signifo de sorbi; en V nur fizika signifo. Analoj: laŭ V, historio de la jaraj okazintaĵoj. PV, S kaj A silentas. Arachis (L): greke arokos; PV, arakido; V, arakiso, arakido; A, arako; (laŭ ĉi tiu aŭtoro, arakido estas tuta familio botanika de arakoj; aliparte PV diras, ke arako estas brando eltirita el rizo). Baledo, baleto, en P. V.; la unuan akceptas V. kaj A.; por tiu ci, baleto estas malgranda balo. Buĝio: laŭ Medicina Teknika Vortaro de Briquet, uretra esplorilo. Bugio (ĉu preseraro): laŭ A, I. mezurunuo por lumigado, 2. aŭtomovila eksplodigilo; ĉi tiu lasta nomata de S, sparkilo. Albo: P V, pastra blanka tola ĝispieda mesvesto; por A plie, I. kanto frumatena, antaŭ la ruĝa krepusko, de la mezepokaj trovadoroj, (kaj ankaŭ nuntempe en Valencio, albada, alborada (H), albi, valencilingva); 2. brilblanko kiel la frumateno, kiel perlo. V silentas. Ĉu debi (A) aŭ ŝuldi (PV )? La lasta radiko, netuŝebla ĉar estas fundamenta; sed el kiu radiko derivigas la vorto debitoro (PV), kaj ĉiukaze pro kio debeto kaj ne debito? Brevo: A. I. mallonga papa dekreto; 2. noto muzika; 3. unua jarfrukto de figarbo, (ibreva, H); 4. supersigno de la ŭ esperanta; PV, S kaj V silentas. Kvoto: laŭ V, topografia senco; por PV, financa; laŭ A, ambaŭ sencoj. Sen komentario, jen kelkaj novaĵoj de Azorin: Akropolo, aktori, amfitrio, ampelografio, anakoreto, anemoskopo, antonomaso (antonomaze, laŭ V ), apikulturo, argando, morboza, mortiero, atricio, kontricio, avio, avikulturo, cipero, cipertubero, ciperaĵo, dioramo, duraluminio, epoleto (eksplodigilo), eŭforio, fakulti, femino, filipiko,fiskalo, fomenti (metafore), forniki, freno, frenilo, glaŭko, golfo (multsenca), gonometro, graŭlo, grafómetro,grafomanio, gravoza, grii, hidalgo, hierologio, hipismo, hospico, imbecilo, impedi, impertinanta, inhibi (jam en Briquet), inicialo, iuj uri, inkunablo, insinui, institui, juguli, kabino, kaciko, kaziko, kafro, kaimano, kako, kakofonio, kaloro, kalorimetro, kamaro, kantono, katastro, kateki, kelono, hermo, kinemaskopo, klepsidro, klepti, kleptomanio, kolosejo, kongrega konsoni, konstitui, konti, koordigi, kretino, krino, kroketo, kupido, kurio, kvadri, kvaresmo, kc. kc. Cu ĉiuj novaj vortoj, necesaj kaj akcepteblaj? Jen grava problemo por ke la akademianoj diskrimina (A), ĉu jes, aŭ ne! Admirindaj laboroj, tiuj de S. A. T .— Plena Vortaro kaj Suplemento— , kaj tiu de Azorin kaj kunlaborantoj, sed, por konkretaj kazoj, kiu pravas? Dume, oni povas diri, ke ne troigas kiu ŝerce diris, ke la Kreinto devigite puni kreitaĵon, devigis, ĝin verki vortaron. Por eviti la regantan kaozon [tiel] estas neprokrastebla tasko, farebla kaj farenda, verki Universalan Vortaron, taskon farotan de la plimulto el la 46 akademianoj kaj de kleraj fakuloj, kaj tia vortaro, kiel eble plej ampleksa, estos vera kunmiksaĵo el ĝeneralaj kaj fakaj radikoj. Por maldensigi la nuboplenan atmosferon mi kredas, ke utilus sendi ekzempleron de ĉio, kion oni publikigos (gazeto, revuo, libro, ke.) al la Akademio, por kribri, aŭ pli bone, bluti (V) ĉian novaĵon, kaj post detala ekzameno, akcepti aŭ malakcepti ĝin, publikigante en la plej gravaj gazetoj (represo petata) la ĵus oficialigitajn novaĵojn, kaj post la eldono de la dezirata Universala Vortaro, de tempo al tempo, publikigi aldonaĵon por pliampleksigi ĝin. Finfine mi respektplene petas al la gazetredaktoroj, ke kiam ili legos en io publikigota, novan radikon, ŝajne akcepteblan, sed ne facile kompreneblan, ili devigu la aŭtoron klarigi ĝin. (I) H : hispanlingve; L : latinlingve; V : Vortaro de Veras; A : Vortaro de Azorin; PV : Plena Vortaro; S : Suplemento de Plena Vortaro. ” — E. Tudela. Boletín n085 (jan 1956)

Eksteraj ligiloj

• Artikoloj pri la Ilustrita Vortaro de Esperanto en Elektronika Bibliografio de Esperantaj Artikoloj (EBEA) (serĉu je "azorin" en ĉiuj kampoj)